Kwas stearynowy
Kwas stearynowy jest wyjątkowym kwasem tłuszczowym. Głównie ze względu na to, że pomimo tego, że należy do grupy nasyconych kwasów tłuszczowych, nie wykazuje takich negatywnych właściwości zdrowotnych , jak inne kwasy z tej grupy.
Kwas stearynowy to jeden z podstawowych, nasyconych kwasów tłuszczowych o wzorze chemicznym C18H36O2. Kwas stearynowy znajduje się przede wszystkim w tłuszczach zwierzęcych, a także w mniejszym stopniu w tłuszczach roślinnych. Otrzymuje się go również w wyniku hydrolizy tłuszczowej. W temperaturze pokojowej jest białą, bezwonną substancją, tłustą w dotyku.
Jest również składnikiem stearyny, którą tworzy się głównie przez połączenie kwasu stearynowego i kwasu palmitynowego oraz, w nieznacznym stopniu, nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Kwasy tłuszczowe dzielą się na trzy rodzaje: nasycone kwasy tłuszczowe, jednonienasycone kwasy tłuszczowe oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Nasycone kwasy tłuszczowe znajdują się przede wszystkim w produktach zwierzęcych (wędlinach, podrobach, tłustych produktach mlecznych). Są to kwasy tłuszczowe, których nie powinno się dużo spożywać. Ich zalecany poziom spożycia to 10% dostarczanej, dziennej energii[1]. Duże spożycie tych kwasów może doprowadzić do zwiększenia stężenia „złego” cholesterolu LDL i wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo – naczyniowych.
Kwas stearynowy, w przeciwieństwie do innych nasyconych kwasów tłuszczowych (takich jak laurynowy, mirystynowy i palmitynowy), nie powoduje wzrostu stężenia cholesterolu w surowicy, a więc nie podnosi ryzyka wystąpienia choroby niedokrwiennej serca. Dzieje się tak dlatego, że w organizmie kwas stearynowy szybko zamienia się w jednonienasycony kwas oleinowy.[2]
Kwas stearynowy znalazł wykorzystanie przede wszystkim w kosmetyce. Przede wszystkim, dzięki swoim właściwościom myjącym i usuwającym zanieczyszczenia, a także właściwościom emulgującym, które pozwalają łączyć fazę wodną i tłuszczową danego kosmetyku. Używa się go do produkcji mydeł[3], kosmetyków, kredek świecowych, świec czy leków. Dodatkowo, pozwala zmiękczać gumę.
Zwykle wykorzystuje się go w postaci stearyny, jako środek, który modyfikuje konsystencję (np. nadaje twardość i połysk kostkom mydła), wpływa na temperaturę topnienia, jest środkiem antystatycznym lub zapobiega utlenianiu.
Znajdziemy go także, w niewielkim stopniu, w olejach roślinnych. Najwięcej w – 16,9 g w 100 g oleju – oleju z zarodków pszennych. Jest to jednak rzadko dostępny olej. Jeżeli będziemy chcieli skupić się na tych olejach, które są bardziej dostępne to znajdziemy go także w:
- oleju słonecznikowym – 3,66g/100g
- oleju sojowym – 5,45g/100g
- oleju kukurydzianym – 2,51g/100g
- oliwie z oliwek – 1,34g/100g
Dane pochodzą z opracowania tabeli wg H.Kunachowicz, I.Nadolna, B.Przygoda, K.Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005.
Bibliografia:
[1] Podstawy żywienia klinicznego, red. Lubos Sobotka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2004 r., s. 41
[2] 10.2903/j.efsa.2010.1461. Available on line: www.efsa.europe.eu. Fats and fatty acids in human nutrition. Report of an expert consultation. FAO food and nutrition, paper 91. Rome 2010
[3] Podręczny słownik chemiczny, Romuald Hassa (red.), Janusz Mrzigod (red.), Janusz Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 216, ISBN 8371832400.
